Trong những năm gần đây, Việt Nam đã chứng kiến sự bùng phát của đầu tư tài sản số, với nhiều người trẻ xem tiền mã hóa như một kênh làm giàu mới. Tuy nhiên, thị trường này cũng đối mặt với nhiều thách thức và rủi ro khi thiếu một khung pháp lý rõ ràng. Giai đoạn 2020-2022, nhiều người đầu tư vào tiền mã hóa đã trải qua những khoản thua lỗ lớn, các sàn giao dịch sụp đổ, và nhiều loại tiền ảo “rác” biến mất.
Đến đầu năm 2025, Chính phủ Việt Nam đã bắt đầu chuyển mình trong việc xây dựng khung pháp lý cho tài sản số. Chỉ thị 05/CT-TTg đã giao Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan đề xuất khung quản lý tài sản số. Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua đã định nghĩa rõ ràng về “tài sản số”, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc quản lý và bảo vệ người đầu tư.
Tuy nhiên, mặc dù có những nỗ lực từ phía Chính phủ, tâm lý “đổi đời sau một đêm” vẫn còn phổ biến trong cộng đồng đầu tư. Nhiều người vẫn tiếp tục chạy theo cảm xúc, tin đồn, và các “kèo” từ các nhóm Telegram, giao dịch chủ yếu qua sàn quốc tế hoặc qua trung gian OTC, mà không có sự bảo hộ pháp lý rõ ràng.
Theo số liệu từ Triple-A, Việt Nam hiện có hơn 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, đưa Việt Nam vào top 7 toàn cầu với tỷ lệ sở hữu 17% – vượt xa mức trung bình thế giới 6,5%. Điều này cho thấy sự cần thiết của một thị trường minh bạch và được quản lý tốt.
Các chuyên gia cho rằng, nếu không có khung pháp lý rõ ràng, niềm tin vào các sàn giao dịch chỉ còn phụ thuộc vào… lời hứa. Khi có sự cố xảy ra, người dùng gần như không được bảo vệ. Vì vậy, việc xây dựng một khung kiểm soát, ngay cả việc buộc các sàn phải công khai chính sách bảo hiểm, là một bước tiến quan trọng.
Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ “đầu tư khôn ngoan” hơn chỉ vì có pháp luật. Hành vi đầu tư thường gắn chặt với tâm lý, và tâm lý thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một khảo sát năm 2023 cho thấy, gần 40% nhà đầu tư tiền số tại Việt Nam thừa nhận họ đầu tư theo cảm xúc hoặc tin đồn, dù biết rủi ro cao.
Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Các yêu cầu cụ thể như tài sản phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán, đơn vị phát hành bắt buộc công khai whitepaper và luồng tiền phải được lưu vết.
Tại một diễn đàn kinh tế tháng 6/2025, ông Tô Trần Hòa – Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – đã đề xuất cơ chế thử nghiệm (sandbox) là cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa.
Câu hỏi hiện tại không chỉ là “Luật có giúp thị trường minh bạch hơn không?”, mà là “Nhà đầu tư đã sẵn sàng thay đổi để đi cùng một thị trường lành mạnh hơn chưa?”. Việc xây dựng một thị trường tài sản số minh bạch và an toàn sẽ đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, các cơ quan quản lý, và cộng đồng đầu tư.
