Hiện tượng AI “ngầm” hay còn gọi là “shadow AI” đang ngày càng trở nên phổ biến trong các doanh nghiệp trên toàn cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực ngân hàng và viễn thông. Theo kết quả khảo sát của BCG đối với hơn 10.600 nhân viên tại 11 quốc gia, hơn một nửa (54%) số người được hỏi cho biết họ sẽ sử dụng các công cụ AI ngay cả khi không được phép hoặc không có hỗ trợ chính thức từ công ty.

Nhóm tuổi Gen Z và Millennials là những người “vượt rào” mạnh nhất, với 62% chấp nhận tự dùng AI bên ngoài hệ sinh thái doanh nghiệp, cao hơn 19 điểm phần trăm so với các nhóm tuổi khác. Điều này cho thấy sự sẵn sàng và nhu cầu sử dụng AI trong công việc của các nhân viên trẻ.

Thực trạng này đặt ra những thách thức lớn cho các tổ chức, đặc biệt là về quản lý rủi ro và tuân thủ quy định. Các ngành như ngân hàng và viễn thông dễ bị tổn thương do quản lý dữ liệu nhạy cảm kép, hạ tầng on-premise lạc hậu và chính sách siết chặt quá mức. Việc sử dụng AI không được phê duyệt tăng trưởng 250% chỉ trong năm qua tại các ngành này, làm tăng nguy cơ vi phạm các quy định và lộ lọt dữ liệu.

Về rủi ro pháp lý và tuân thủ, Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Việt Nam đã tạo ra khung pháp lý chặt chẽ. Đặc biệt, việc chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài thông qua các công cụ AI không được kiểm soát có thể kích hoạt các điều khoản xử phạt nghiêm khắc nhất của nghị định này.

Các tổ chức cần chuyển từ tư duy “cấm đoán” sang “quản lý thông minh” để kiểm soát rủi ro mà vẫn tận dụng được tiềm năng công nghệ. Điều này đòi hỏi sự kết hợp khéo léo giữa chính sách thông minh, công nghệ phù hợp và văn hóa tổ chức mở.

Một số giải pháp toàn diện có thể được áp dụng để quản lý shadow AI:

1. Khung chính sách “mở nhưng có lan can”: Xây dựng chính sách sử dụng AI chấp nhận được với các nguyên tắc cụ thể.

2. Hạ tầng AI nội bộ tiện lợi: Triển khai giải pháp Azure OpenAI với private endpoint hoặc self-hosted solution.

3. Văn hóa minh bạch và đào tạo liên tục: Xây dựng mạng lưới AI Champions nội bộ và tổ chức chương trình đào tạo.

Bên cạnh đó, công nghệ hỗ trợ như Data Loss Prevention (DLP) cho AI và SIEM tích hợp AI cũng cần được nâng cấp để phát hiện và ngăn chặn việc sử dụng AI không được phê duyệt.

Chiến lược triển khai cần được thực hiện theo các giai đoạn, bao gồm đánh giá và lập kế hoạch, triển khai hạ tầng, đào tạo và triển khai.

Tóm lại, việc quản lý shadow AI đòi hỏi sự kết hợp giữa chính sách thông minh, công nghệ phù hợp và văn hóa tổ chức mở. Doanh nghiệp nên bắt đầu từ việc xây dựng chính sách rõ ràng, đầu tư vào hạ tầng AI an toàn, và quan trọng nhất là nuôi dưỡng văn hóa minh bạch – nơi nhân viên cảm thấy được hỗ trợ thay vì bị trừng phạt khi sử dụng AI một cách có trách nhiệm.

Trong bối cảnh hiện nay, hoàn thiện thể chế trở thành yêu cầu cấp thiết và điều kiện tiên quyết để khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thực sự trở thành động lực trung tâm cho tăng trưởng kinh tế và nâng cao năng lực quản trị quốc gia. Bộ Khoa học và Công nghệ đang tích cực triển khai các nỗ lực nhằm hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển mạnh mẽ.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng được đặt ra là xây dựng hạ tầng số với băng thông siêu rộng và dung lượng siêu lớn, đảm bảo phủ sóng 5G sâu rộng trên toàn quốc. Hạ tầng số được xác định là nền tảng chiến lược của quốc gia số, tương đương với hạ tầng giao thông và điện lực. Việc phổ cập hạ tầng số là điều kiện cần thiết cho sự phát triển của nền kinh tế số.

Chuyển đổi số cũng là một mục tiêu quan trọng, với việc ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo để xử lý dữ liệu số, hướng đến mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia số. Quá trình chuyển đổi số cần tạo ra mức tăng trưởng kinh tế tương ứng từ 1-1,5%. Để đạt được mục tiêu này, việc quản lý khoa học theo kết quả đầu ra được xác định là hướng đi mới trong quản lý khoa học và công nghệ.

Theo đó, Nhà nước sẽ đầu tư 1 đồng cho nghiên cứu, nhưng yêu cầu kết quả nghiên cứu đó phải tạo ra ít nhất 10 đồng doanh thu mới. Khoa học và công nghệ phải hướng tới mục tiêu nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân.

Đổi mới sáng tạo được xác định là con đường để Việt Nam đưa khoa học và công nghệ ứng dụng vào cuộc sống. Đổi mới sáng tạo phải giúp Việt Nam tăng trưởng thêm 3% GDP mỗi năm. Để đạt được mục tiêu này, phát triển tài sản trí tuệ và chuẩn hóa tiêu chuẩn quốc gia là hai nhiệm vụ quan trọng trong thời gian tới.

Đặc biệt, chuyển dịch quan trọng nhất trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ là chuyển từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Bộ Khoa học và Công nghệ đang đẩy mạnh hoàn thiện khung pháp lý cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Từ nay đến cuối năm 2025, Bộ sẽ phải hoàn thành và thông qua 4 luật, bao gồm 1 luật mới và 3 luật sửa đổi. Thể chế đổi mới sẽ gắn nghiên cứu với thị trường và quốc tế. Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi sẽ tạo ra sự thông thoáng cho hoạt động nghiên cứu với mục tiêu là tạo ra nhiều kết quả nghiên cứu có giá trị.

Lượt sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ sẽ biến các kết quả nghiên cứu này thành tài sản trí tuệ để giao dịch được. Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng bây giờ là lúc phải hành động quyết liệt và hiệu quả, làm thật nhiều, làm những việc lớn, hướng đến kết quả cuối cùng là tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, nâng cao năng lực quản trị quốc gia.

Công nghệ vũ trụ đã trở thành một phần quan trọng không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của chúng ta. Không còn là một lĩnh vực xa xôi và chỉ dành cho nghiên cứu, công nghệ vũ trụ đã được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực tại Việt Nam. Từ viễn thông, định vị dẫn đường đến viễn thám phục vụ quản lý tài nguyên, giám sát rừng, đo đạc bản đồ và trồng trọt, công nghệ vũ trụ đã trở thành một công cụ quan trọng giúp chúng ta quản lý và phát triển đất nước.

Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định rằng công nghệ vũ trụ đã hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực tại Việt Nam. “Công nghệ vũ trụ như không khí, chúng ta sử dụng hằng ngày nhưng không nhận ra”, ông Ngọc nói. Không chỉ các bộ, ngành, nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng cũng đã ứng dụng công nghệ này vào thực tiễn. Khối tư nhân cũng bắt đầu tham gia mạnh mẽ, tạo nên làn sóng chuyển động tích cực từ nhà nước sang thị trường.

Tuy nhiên, vẫn còn những trở ngại cần phải vượt qua. Hạ tầng công nghệ còn yếu, đầu tư chưa bài bản, thiếu sự phối hợp giữa các bộ ngành và chưa có chiến lược phát triển dài hơi. Ngoài ra, việc vận hành hệ thống dữ liệu vệ tinh đòi hỏi kiến thức đa ngành nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao lại đang thiếu nghiêm trọng.

Cục Viễn thám Quốc gia kiến nghị Chính phủ cần có chính sách thu hút, giữ chân nhân tài, đầu tư hạ tầng công nghệ một cách căn cơ để ngành vũ trụ Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội. PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho rằng muốn phá vỡ rào cản và thúc đẩy sự phát triển, Việt Nam cần một chiến lược phát triển vũ trụ dài hạn, không chỉ dừng ở mốc 10 năm mà phải nhìn tới 2040-2050.

Vũ trụ không chỉ là lĩnh vực khoa học – công nghệ chiến lược mà đang trở thành một ngành kinh tế đầy tiềm năng. Kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo sẽ đạt quy mô 1.400 tỉ USD vào năm 2030, với sự đầu tư mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Việt Nam cần xác lập vị trí trong bức tranh này, không chỉ bằng ứng dụng vệ tinh, viễn thông mà còn thông qua các dịch vụ, sản phẩm công nghiệp phụ trợ và giáo dục khoa học.

Để đột phá, cần đưa công nghệ địa không gian vào chương trình chuyển đổi số quốc gia như một ‘lớp nền’ của hệ thống số. Đồng thời, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm khi sai lệch thông tin do công nghệ cũ để khuyến khích áp dụng dữ liệu mới. Bên cạnh đó, các chương trình phổ cập kiến thức vũ trụ cho học sinh, sinh viên và cán bộ công quyền cũng cần được triển khai rộng khắp.

Ngày 16.7, Bộ Công an đã tổ chức lễ bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại Công ty Cổ phần Viễn thông FPT (FPT Telecom) từ Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) về Bộ Công an. Sự kiện này đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong việc quản lý và điều hành các doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực viễn thông và công nghệ.

Thông tin về việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại FPT Telecom cho Bộ Công an được công bố trong bối cảnh doanh nghiệp này đang đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực viễn thông và công nghệ tại Việt Nam. FPT Telecom được thành lập vào ngày 31.1.1997 và đã phát triển trở thành một trong những doanh nghiệp hàng đầu về viễn thông và công nghệ tại Việt Nam.

Trước khi chuyển giao quyền sở hữu vốn nhà nước, SCIC nắm giữ 50,2% cổ phần và Tập đoàn FPT sở hữu 45,7% vốn của FPT Telecom. Việc chuyển giao này sẽ ảnh hưởng đến cơ cấu sở hữu và chiến lược phát triển của FPT Telecom trong tương lai.

Về kết quả kinh doanh, trong năm 2024, FPT Telecom đã đạt được kết quả ấn tượng với doanh thu thuần 17.610 tỉ đồng và lợi nhuận trước thuế 3.588 tỉ đồng, tăng lần lượt 11% và 18% so với cùng kỳ năm trước. Sự tăng trưởng này cho thấy FPT Telecom đang duy trì được đà phát triển và đóng góp vào sự phát triển của ngành viễn thông và công nghệ tại Việt Nam.

Việc Bộ Công an trở thành đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại FPT Telecom được xem là một quyết sách chiến lược về an ninh, dữ liệu và chuyển đổi số quốc gia trong kỷ nguyên mới. Điều này cũng thể hiện sự quan tâm của Chính phủ trong việc đảm bảo an ninh mạng và phát triển các công nghệ mới.

Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của các doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực viễn thông và công nghệ ngày càng trở nên quan trọng. Việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại FPT Telecom về Bộ Công an sẽ có tác động đến chiến lược phát triển của doanh nghiệp này trong thời gian tới.

Các chuyên gia đánh giá, với sự tham gia của Bộ Công an, FPT Telecom sẽ có cơ hội để phát triển mạnh mẽ hơn trong lĩnh vực an ninh mạng và chuyển đổi số. Tuy nhiên, cũng có nhiều thách thức mà doanh nghiệp này cần phải vượt qua để đạt được mục tiêu chiến lược trong bối cảnh mới.