Sau sự cố lật tàu gần đây tại vịnh Hạ Long, các chuyên gia tâm lý học và du lịch của Đại học RMIT Việt Nam đã lên tiếng kêu gọi hành động cấp thiết để khôi phục sự an toàn, niềm tin của công chúng và khả năng phục hồi của ngành du lịch.

Tiến sĩ Joe Othman, giảng viên cấp cao ngành Tâm lý học tại RMIT Việt Nam, nhận định rằng những sự cố như vậy thường gây ra một loạt cảm xúc phức tạp như sợ hãi, lo lắng, tội lỗi, buồn bã và tức giận, không chỉ với du khách mà cả với chủ tàu. Nỗi đau tinh thần đối với du khách và chủ tàu là rất lớn, và các chuyên gia kêu gọi cần có biện pháp cấp thiết để hỗ trợ họ.

Thạc sĩ Lê Huy Hoàng, bộ môn tâm lý học tại Đại học RMIT, cho biết rằng các nghiên cứu trước đó về thảm họa hàng hải cho thấy cộng đồng địa phương có thể bị ảnh hưởng khi điểm đến du lịch bỗng trở thành nơi tưởng niệm. Đồng thời, bầu không khí u ám bao trùm vịnh Hạ Long dự báo lượng khách du lịch sẽ sụt giảm, kéo theo đó là thu nhập của người dân địa phương cũng bị ảnh hưởng.

Tác động tâm lý rộng hơn của thảm kịch lật tàu tại vịnh Hạ Long cũng là một vấn đề cần quan tâm. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các thảm họa tự nhiên gây ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe tâm thần của những người sống sót, bao gồm rối loạn căng thẳng hậu sang chấn (PTSD). Tuy nhiên, những người bị ảnh hưởng gián tiếp lại thường bị bỏ qua. Ông Hoàng mô tả những phản ứng này là “căng thẳng sang chấn thứ cấp”, phản ứng tâm lý xuất hiện khi nghe, chứng kiến, hoặc biết về một tai nạn.

Tiến sĩ Katrina Phillips, giảng viên cấp cao ngành tâm lý học tại RMIT Việt Nam, bổ sung rằng khi được chứng kiến hoặc nghe kể về một thảm họa như vụ việc ở vịnh Hạ Long, rủi ro vốn trừu tượng bỗng trở nên rất thật, điều đó làm tăng đáng kể mức độ cảnh giác và sợ hãi. Việc nhận thức rủi ro gia tăng này có thể ảnh hưởng đến quyết định du lịch trong tương lai, đặc biệt với các gia đình có trẻ nhỏ hoặc người già.

Tiến sĩ Justin Matthew Pang, Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Quản trị du lịch và khách sạn tại RMIT, nhấn mạnh rằng trách nhiệm chính thuộc về các chủ tàu và cơ quan chức năng, không phải khách du lịch. Để khôi phục lòng tin, cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra an toàn, đánh giá các chủ tàu thường xuyên và xử phạt nghiêm các trường hợp vi phạm. Các chiến dịch truyền thông giáo dục cộng đồng và thông tin dự báo thời tiết rõ ràng sẽ đóng vai trò then chốt.

Tiến sĩ Pang cũng đề xuất rằng các cơ quan chức năng nên ban hành lệnh cấm toàn diện các hoạt động tàu thuyền khi thời tiết xấu, nhằm bảo vệ cả người dân địa phương lẫn du khách. Bài học từ những thảm họa hàng hải toàn cầu cũng là một vấn đề cần quan tâm. Tiến sĩ Pang dẫn chứng thảm kịch chìm phà MV Sewol tại Hàn Quốc năm 2014 làm tiền lệ, và cho rằng Hạ Long cần học hỏi từ đó để xây dựng một ngành du lịch an toàn, bền vững. Đại học RMIT Việt Nam đã và đang tích cực đóng góp vào việc xây dựng ngành du lịch an toàn và bền vững thông qua các nghiên cứu và đề xuất của các chuyên gia.

Trong giới thể thao, đặc biệt là các môn đánh đôi như pickleball, quần vợt, cầu lông…, việc ‘vượt mức đồng đội’ không chỉ là một câu nói đùa về những mối quan hệ tình cảm vượt quá mức đồng đội khi chơi đánh đôi nam nữ. Dưới góc nhìn khoa học tâm lý – thần kinh học hiện đại, đây là chủ đề thực sự hiện hữu và được quan tâm. Các chuyên gia đã chỉ ra rằng việc thường xuyên đánh đôi với người khác giới không chỉ rèn luyện kỹ năng phối hợp, mà còn vô tình tạo ra môi trường lý tưởng để nảy sinh cảm xúc lãng mạn.

Tiến sĩ Karen Mitchell, chuyên gia tâm lý xã hội tại Đại học Stanford (Mỹ), cho rằng các môn thể thao đánh đôi là một trong những mô hình hiếm hoi kết hợp cả ba yếu tố tạo nên tình cảm: tương tác gần gũi, mục tiêu chung, và trải nghiệm cảm xúc mạnh. Khi hai người phải liên tục phối hợp chiến thuật, di chuyển nhịp nhàng, và cùng chia sẻ các trạng thái thăng hoa, buồn bã, tiếc nuối, cảm thông, và động viên lẫn nhau, cảm xúc lãng mạn có thể nảy sinh.

Về mặt sinh học, hiện tượng này được lý giải bằng các cơ chế thần kinh. Khi con người trải qua trạng thái hưng phấn cao – như hồi hộp trước một pha ghi điểm hay căng thẳng trong loạt bóng quyết định – cơ thể sẽ tiết ra adrenaline, một loại hormone tạo cảm giác kích thích và tăng nhịp tim. Nếu cảm xúc này diễn ra trong sự hiện diện của người khác giới, bộ não có thể nhầm lẫn rằng nguyên nhân đến từ đối phương, thay vì từ hoàn cảnh.

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng cảm xúc nảy nở khi hai người khác giới cùng trải qua một tình huống kịch tính, hồi hộp. Thí nghiệm kinh điển ‘cây cầu rung lắc’ của hai nhà khoa học Donald Dutton và Arthur Aron vào năm 1974 đã cho thấy rằng các chàng trai có nhiều khả năng sẽ gọi lại cho cô gái sau khi cùng cô đi qua cây cầu treo nguy hiểm.

Trong thể thao đánh đôi, các nhà nghiên cứu cho rằng các trận đấu căng thẳng hoàn toàn có thể đóng vai trò ‘chất xúc tác cảm xúc’, thúc đẩy sự gần gũi tâm lý giữa hai người tương tự như ‘cây cầu rung lắc’. Ngoài ra, các hoạt động thể thao đôi còn kích thích sự tiết oxytocin – thường được gọi là ‘hormone gắn bó’. Chất này tăng khi con người cảm thấy tin tưởng, hỗ trợ lẫn nhau và tiếp xúc cơ thể trong các hành vi như vỗ tay, đập vai cổ vũ.

Theo nghiên cứu năm 2017 của nhóm học giả tại Đại học Oxford (Anh), các cặp chèo thuyền đôi có nồng độ oxytocin cao hơn nhóm tập đơn lẻ, và thể hiện mức độ gắn bó tâm lý lớn hơn sau buổi tập. Về khía cạnh thần kinh, khoa học hiện đại còn phát hiện một hiện tượng thú vị gọi là ‘đồng bộ sóng não giữa hai cá nhân cùng hoạt động’. Trong thể thao đôi, việc cùng nhau di chuyển, phản ứng và điều chỉnh tốc độ tạo ra nhịp điệu vận động tương thích, giúp não bộ của hai người ‘đồng bộ hóa’ ở các vùng xử lý cảm xúc xã hội.

Nhiều ví dụ trong giới thể thao đỉnh cao cho thấy tình đồng đội trên sân bóng, sân cầu có thể biến thành tình cảm thực thụ. Và cũng như câu châm chọc phổ biến trên mạng xã hội ngày này – ‘vượt mức pickleball’, những nghiên cứu khoa học này tạo nên một lời nhắc nhở thực tiễn: hãy cẩn trọng với việc đánh đôi nam nữ trong thể thao, đặc biệt khi bạn đã có gia đình. Nếu bạn còn độc thân, chơi thể thao đôi đồng nghĩa với việc mở ra cho bạn một cơ hội mới trong chuyện tình cảm.