Làn sóng sa thải hàng loạt trong ngành công nghệ gần đây đã gây ra sự bất ổn lớn cho hàng ngàn kỹ sư phần mềm. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng nguyên nhân sâu xa không hoàn toàn do trí tuệ nhân tạo (AI). Thay vào đó, lỗi có thể đến từ việc các công ty tuyển dụng quá nhanh và quá nhiều, dẫn đến chi phí vượt quá doanh thu.

Marc Kriguer, một kỹ sư phần mềm với 28 năm kinh nghiệm, đã chia sẻ về việc ông bị sa thải 4 lần. Tuy nhiên, ông khẳng định rằng AI không phải là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Theo ông, các công ty thường tuyển dụng quá nhiều nhân sự, dẫn đến chi phí lương và phúc lợi quá cao. Khi cần cắt giảm chi phí, kỹ sư phần mềm thường là những người bị nhắm đến vì mức lương cao của họ.

Đồng quan điểm với Marc Kriguer, Dylan Serota, CEO của nền tảng tuyển dụng Terminal, cho rằng AI không thay thế kỹ sư phần mềm mà đang làm thay đổi bản chất công việc. Ông cho biết các CTO trong ngành đều đồng thuận rằng AI giúp tăng năng suất, nhưng vẫn cần con người để xử lý các vấn đề phức tạp, sáng tạo và mang tính chiến lược. AI chỉ giúp con người thực hiện các nhiệm vụ hiệu quả hơn, nhưng không thể thay thế hoàn toàn.

Tuy nhiên, AI đã góp phần không nhỏ vào làn sóng sa thải hàng loạt tại nhiều tập đoàn công nghệ lớn. Microsoft đã công bố kế hoạch cắt giảm khoảng 9.000 nhân viên vào năm 2025 trong quá trình tái cấu trúc để tăng cường đầu tư vào AI. IBM cũng sa thải khoảng 8.000 nhân sự, chủ yếu thuộc bộ phận nhân sự, vốn được thay thế bằng các hệ thống AI tự động hóa quá trình tuyển dụng và quản lý nhân viên.

Các chuyên gia cho rằng AI không phải là ‘kẻ thù’ của kỹ sư phần mềm. Daron Acemoglu, nhà kinh tế học tại MIT, cho rằng AI hiện tại chỉ ảnh hưởng đến khoảng 5% công việc và chưa đủ khả năng thay thế hoàn toàn con người. Ông cảnh báo rằng việc quá kỳ vọng vào AI có thể dẫn đến sai lầm chiến lược, và kêu gọi phát triển AI theo hướng hợp tác với con người, thay vì thay thế.

Marc Kriguer cũng cho rằng AI chưa thể thay thế con người, thậm chí cả viết mã nguồn. Ông nhận định rằng nhiều công việc hiện nay yêu cầu kinh nghiệm với AI, nhưng ông không cảm thấy bị loại khỏi thị trường. Dù đã mất việc nhiều lần, Marc Kriguer chưa bao giờ thất nghiệp quá 5 tháng. Hiện tại, ông đã nộp đơn cho khoảng 40 công ty và tham gia phỏng vấn tại 15 nơi. Ông nhận định rằng thị trường vẫn còn cơ hội cho kỹ sư phần mềm, và họ sẽ cần thích nghi với vai trò mới, kết hợp tư duy hệ thống, sáng tạo và khả năng làm việc cùng AI.

Đào tạo nhân sự là một phần quan trọng trong việc phát triển và duy trì đội ngũ nhân viên giỏi của một doanh nghiệp. Tuy nhiên, nếu không chọn đúng phương pháp đào tạo, việc đầu tư vào đào tạo có thể trở nên vô nghĩa. Theo chuyên gia nhân sự, gần 86% nhân viên quên hết kiến thức và kỹ năng được đào tạo sau 30 ngày nếu doanh nghiệp không áp dụng phương pháp phù hợp.

Thực trạng này đã được bà Thanh Nguyễn, Giám đốc điều hành và truyền cảm hứng hạnh phúc Anphabe, chia sẻ trong một buổi thảo luận về đào tạo và phát triển nhân sự. Theo bà Thanh, khi tình hình bất ổn, nhân sự giỏi thường là người rời đi đầu tiên. Ngoài vấn đề về tiền lương, cảm giác không được đáp ứng nhu cầu đào tạo cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng này.

Việc đào tạo vốn được xem như khoản đầu tư quan trọng để giữ chân nhân viên giỏi, nhưng lại bị doanh nghiệp cắt giảm đầu tiên khi công ty gặp bất ổn về tài chính. Theo thống kê, chỉ có 22% doanh nghiệp đã đầu tư vào các nền tảng đào tạo trực tuyến, và hơn 40% doanh nghiệp thừa nhận gặp khó trong việc thu hút nhân tài.

Để giải quyết vấn đề này, bà Thanh cho rằng doanh nghiệp cần đầu tư vào khâu đào tạo để giúp người lao động có cảm giác làm chủ năng lực, yên tâm hơn khi có thể làm việc ở bất cứ đâu nhờ năng lực mà họ có. Theo nghiên cứu của Anphabe, học tập giúp 84% nhân viên cảm nhận công việc có ý nghĩa hơn.

Tuy nhiên, thực tế nhiều đơn vị thừa nhận dù đã đổ nhiều tiền, thời gian để đào tạo nhưng lại gặp khó trong việc đo lường hiệu quả. Nguyên nhân là bởi việc đào tạo theo kiểu truyền thống, áp dụng một khuôn mẫu cho toàn bộ nhân sự đã không còn phù hợp, thiếu tính linh hoạt và khiến doanh nghiệp tốn quá nhiều chi phí.

Để tối ưu hiệu quả đào tạo, chuyên gia cho rằng doanh nghiệp cần ưu tiên chiến lược đào tạo phát triển, tuyển dụng và thưởng theo kỹ năng. Nghĩa là doanh nghiệp cần lập danh mục kỹ năng mà tổ chức cần và định vị năng lực từng nhân viên từ đào tạo truyền thống theo một khuôn mẫu cho tất cả sang học tập, cá nhân hóa theo nhu cầu.

Khi đã gia tăng được trải nghiệm học tập cho nhân sự, doanh nghiệp sẽ gián tiếp giải quyết được bài toán thúc đẩy tinh thần tự học của họ. Từ đó, việc đào tạo không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn tối ưu hiệu quả. Doanh nghiệp phải thay đổi tư duy, xem đào tạo là khoản đầu tư, không phải là chi phí dễ dàng bị cắt giảm khi tài chính bất ổn.