Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ. Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể nhằm nâng cao chất lượng và số lượng nguồn nhân lực KH&CN, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Thực trạng phát triển nguồn nhân lực KH&CN ở Việt Nam cho thấy một số thành tựu đáng kể. Số lượng nhân lực nghiên cứu và phát triển (R&D) đã tăng đều đặn, từ khoảng 112.583 người vào năm 2018 lên 197.887 người vào năm 2021. Đội ngũ nhà khoa học có trình độ cao cũng gia tăng, với số lượng cán bộ có trình độ sau đại học trong lĩnh vực KH&CN tăng đáng kể. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư của đất nước vào lĩnh vực KH&CN đã mang lại kết quả tích cực.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu, vẫn còn một số hạn chế và thách thức cần được khắc phục. Tỷ lệ nhân lực R&D trên dân số còn thấp, chỉ đạt khoảng 8-9 người trên một vạn dân vào năm 2023. Năng suất lao động chưa cao, với năng suất lao động năm 2024 ước đạt khoảng 218 triệu đồng/lao động. Khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn vẫn còn lớn, với nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng sinh viên mới tốt nghiệp thường cần đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu công việc. Điều này cho thấy cần có sự điều chỉnh và cải thiện trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực KH&CN.

Để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN, cần thực hiện một số giải pháp đồng bộ. Trước hết, cần đổi mới mạnh mẽ đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc cập nhật chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Điều này sẽ giúp nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng yêu cầu thực tiễn của thị trường lao động.

Ngoài ra, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài, bao gồm việc xây dựng thang lương, phụ cấp đặc thù và cạnh tranh. Đây là yếu tố quan trọng để thu hút và giữ chân những người có tài năng trong lĩnh vực KH&CN. Tăng cường đầu tư và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho phát triển nhân lực KH&CN cũng là một giải pháp cần thiết, bao gồm việc phấn đấu đạt mức 1% GDP trong ngắn hạn và hướng tới 2% trong dài hạn.

Cuối cùng, xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo là một yếu tố quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN. Điều này bao gồm việc thay đổi cách đánh giá, tạo không gian cho thử nghiệm và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Văn hóa đổi mới sáng tạo sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển của nguồn nhân lực KH&CN và góp phần nâng cao năng suất lao động.

Kết luận, phát triển nguồn nhân lực KH&CN là một nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Với những nỗ lực và giải pháp quyết liệt, Việt Nam có thể xây dựng một đội ngũ nhân lực KH&CN chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Để biết thêm thông tin về các chính sách và chương trình phát triển nguồn nhân lực KH&CN tại Việt Nam, vui lòng tham khảo trang web của Bộ Khoa học và Công nghệ hoặc các nguồn thông tin khác.

Diễn đàn Nghiên cứu và Phát triển (R&D) Việt Nam 2025 đã diễn ra tại tỉnh Ninh Bình vào ngày 30-31/7, do Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) phối hợp với UBND tỉnh Ninh Bình tổ chức. Sự kiện này đã quy tụ hàng trăm chuyên gia, nhà khoa học hàng đầu trong và ngoài nước, cùng các nhà hoạch định chính sách và đại diện doanh nghiệp.

GS.TS Nguyễn Đức Khương, Chủ tịch AVSE Global, nhấn mạnh ý nghĩa đặc biệt của việc tổ chức sự kiện tại Tràng An, Ninh Bình – di sản thế giới kép duy nhất tại Đông Nam Á và là kinh đô đầu tiên của Việt Nam. Ông cho rằng sự kiện này là cơ hội để các chuyên gia và nhà khoa học chia sẻ khát vọng và giấc mơ về sự phát triển của Việt Nam.

Theo ông Khương, kinh nghiệm quốc tế từ các quốc gia như Pháp, Hàn Quốc, Singapore hay Israel đã cho thấy R&D là động lực cốt lõi giúp các quốc gia bứt phá. Một nghiên cứu trên 35 quốc gia OECD chỉ ra rằng, 1% tăng chi tiêu cho R&D có thể giúp tăng 2,83% GDP thực tế. Tuy nhiên, tại Việt Nam, tỷ trọng chi tiêu cho R&D trên GDP vẫn còn khiêm tốn so với yêu cầu phát triển.

Tại sự kiện, ông Nguyễn Trung Kiên – Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài – đã hoan nghênh sáng kiến của AVSE Global và nhấn mạnh vai trò quan trọng của cộng đồng hơn 6 triệu người Việt Nam ở 130 quốc gia và vùng lãnh thổ. Ông tin rằng cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài có đóng góp rất lớn trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

Diễn đàn R&D 2025 tập trung thảo luận sâu vào ba trụ cột chính, bao gồm lộ trình R&D Việt Nam 2025–2030, khung chính sách quốc gia về R&D và kế hoạch hành động đầu tư R&D theo ngành. Sự kiện có sự tham gia của các khách mời đặc biệt, những nhà tư tưởng có ảnh hưởng toàn cầu.

Với sự hội tụ của trí tuệ và tâm huyết, Diễn đàn R&D Việt Nam 2025 được kỳ vọng sẽ biến những thách thức thành cơ hội, đề ra những giải pháp cụ thể để đưa Việt Nam trở thành một trung tâm R&D mới nổi của khu vực, vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên đổi mới sáng tạo.