Hiện nay, việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ đang bị chi phối bởi những định kiến về giới, danh tiếng, thu nhập… Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai cá nhân mà còn dẫn đến lãng phí nguồn lực xã hội. Theo bản tin thị trường lao động quý 2-2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý 2-2025 đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty tăng tuyển dụng.

Nghịch lý này đặt ra nhiều vấn đề, trong đó có việc chọn ngành nghề ở giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng nghề dễ giàu mới đáng học nên đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động, dẫn đến cầu vượt quá cung. Văn hóa Á Đông cũng khiến một số phụ huynh, học sinh có những định kiến về giới khi chọn ngành nghề. Nhiều bạn trẻ đã từ bỏ ước mơ về ngành học vì lo sợ áp lực giới tính trong thời gian học, cũng như quá trình tìm việc sau này.

Các nhà nghiên cứu tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh khẳng định năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới, mà là do định hướng xã hội. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ chọn ngành trái sở thích chỉ vì muốn vào trường ‘top’. Lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục. Điều này xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng, hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học.

Tư duy trọng bằng cấp cũng khiến nhiều bạn không mặn mà với cao đẳng nghề. Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là thua cuộc, thất bại. Hiện thực phũ phàng người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng rồi vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai: tăng thất nghiệp, lãng phí nguồn nhân lực. Sai một ly, đi một dặm. Chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn chán học, bỏ học. Không chỉ mất niềm tin vào bản thân, các em còn cảm thấy khó khăn trong việc định danh nghề nghiệp, đến khi học xong, lại làm trái ngành trái nghề. Nhìn từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành sai nghề. Hệ quả là tình trạng ngành thiếu ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực, gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là hành trình cá nhân, có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho người đi theo lối mòn định kiến. Chúng ta phải hiểu rõ chính mình, bằng cách thẳng thắn trả lời những câu hỏi: ‘muốn gì?’, ‘giỏi gì?’, ‘sống vì giá trị nào?’ thông qua việc sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần chung tay tiếp sức, giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, không nên vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình.

Một nghiên cứu gần đây của Microsoft đã chỉ ra những công việc có thể khai thác AI hiệu quả nhất. Theo báo cáo ‘Làm việc cùng AI: Đo lường tác động nghề nghiệp của AI tạo sinh’ của Microsoft Research, các nghề nghiệp liên quan đến ngôn ngữ, phân tích thông tin và giao tiếp có khả năng bị ảnh hưởng cao nhất bởi AI.

Các công việc dễ bị AI tác động bao gồm biên dịch, nhà biên sử, nhân viên bán hàng, nhân viên chăm sóc khách hàng, nhà báo và giảng viên đại học. Ngoài ra, các vị trí như tác giả, biên tập viên, giáo viên kinh tế, nhân viên thư viện và giáo viên hướng dẫn nông nghiệp cũng nằm trong nhóm này.

Tuy nhiên, Microsoft nhấn mạnh rằng AI có thể thực hiện một phần lớn các nhiệm vụ trong một công việc, nhưng không có nghĩa toàn bộ nghề nghiệp đó sẽ bị loại bỏ. Thay vào đó, nhiều công việc sẽ chuyển sang mô hình ‘cùng làm việc với AI’ thay vì bị thay thế hoàn toàn.

Các nghề nghiệp ít bị ảnh hưởng hơn bao gồm các công việc đòi hỏi thao tác tay chân, sử dụng máy móc hoặc thiết bị. Danh sách này bao gồm người điều khiển máy xúc, thợ lắp đặt và vận hành thiết bị cầu, nhân viên xử lý nước, thợ mộc và người lái thuyền.

Nghiên cứu cũng cho thấy các công việc đòi hỏi bằng cử nhân có nguy cơ bị AI tác động cao hơn so với các nghề không yêu cầu trình độ này. Điều này cho thấy giáo dục đại học không còn là sự đảm bảo an toàn tuyệt đối trong thị trường lao động.

Danh sách 40 công việc khai thác AI hiệu quả nhất bao gồm thông dịch viên và biên dịch viên, nhà biên niên sử, nhân viên phục vụ hành khách, đại diện bán hàng, nhà văn và tác giả, nhân viên chăm sóc khách hàng, lập trình viên công cụ CNC và nhân viên tổng đài điện thoại.

Các chuyên gia khuyến cáo rằng các kỹ năng mang tính con người như tư duy phản biện, sáng tạo và đạo đức nghề nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng, đặc biệt trong các lĩnh vực phức tạp. CEO Nvidia, ông Jensen Huang, từng có một nhận định nổi tiếng về vấn đề này: ‘Bạn không bị mất việc vì AI, mà bạn sẽ mất việc vì người khác biết dùng AI thành thạo hơn’.

Do đó, việc thích ứng và tích hợp AI vào công việc sẽ là chìa khóa giúp các chuyên gia duy trì và phát triển sự nghiệp trong thời đại mới. Việc không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức, kỹ năng mới sẽ giúp người lao động có thể cạnh tranh và thích nghi với sự thay đổi không ngừng của thị trường lao động.

Mức lương 20 triệu đồng/tháng không còn là “giấc mơ” xa vời đối với nhiều bạn trẻ thuộc thế hệ Gen Z. Trên mạng xã hội Threads, một chủ đề đang gây nên tranh luận về việc nhiều người trẻ đã đạt được mức thu nhập này từ rất sớm.

Nguyễn Thùy Dung, sinh viên chuyên ngành Digital Marketing tại Trường Cao đẳng FPT Polytechnic, là một trong những bạn trẻ như vậy. Hiện là Content Creator tại MD, Dung có thu nhập khoảng 20 triệu đồng/tháng. Cô bắt đầu bán hàng online trên Facebook từ năm 12 tuổi và không ngừng học hỏi, kiên trì trong suốt quá trình phát triển sự nghiệp. Theo Dung, yếu tố giúp cô thành công là sự kiên trì, không ngại va chạm thực tế và luôn làm tốt hơn nhiệm vụ được giao.

Cô quản lý tài chính của mình theo phương pháp ‘hũ tài chính’ và tin rằng mức lương 20 triệu đồng không phải là ảo tưởng với những người không ngừng học hỏi và có tư duy cầu tiến. Việc áp dụng phương pháp quản lý tài chính này đã giúp Dung kiểm soát và phân bổ thu nhập một cách hiệu quả.

Khương Trung Kiên, cựu sinh viên Trường Cao đẳng FPT Polytechnic, cũng là một điển hình. Hiện là quản lý, CEO và phụ trách mảng sales tại SHANEN GROUP, ZO STUDIO, và DINO, Kiên đạt mức thu nhập trên 20 triệu đồng/tháng chỉ 3 tháng sau khi tốt nghiệp. Anh nhấn mạnh kỹ năng tự học là yếu tố cốt lõi giúp anh đạt được thành công.

Quá trình tự học và tích lũy kinh nghiệm đã giúp Kiên phát triển kỹ năng và kiến thức cần thiết để thành công trong lĩnh vực kinh doanh. Việc không ngừng học hỏi và cải thiện bản thân đã giúp anh đạt được mức thu nhập như mong muốn.

Còn với Nguyễn Việt Cường, cựu sinh viên Trường Cao đẳng FPT Polytechnic, mức thu nhập 20 triệu đồng/tháng không còn là giấc mơ mà là động lực để phấn đấu cao hơn. Anh tin rằng, trong ngành thiết kế, không quan trọng bạn học ở đâu, mà là bạn làm được gì.

Những câu chuyện này đã chứng minh rằng, với sự kiên trì, không ngại va chạm thực tế, dám hỏi, dám làm, dám chịu trách nhiệm, mức lương 20 triệu đồng/tháng không còn là điều xa vời đối với nhiều bạn trẻ Gen Z. Các bạn trẻ có thể học hỏi và áp dụng những kinh nghiệm và kỹ năng từ những người đi trước để đạt được thành công trong sự nghiệp của mình.

Nhiều lãnh đạo cấp cao của các tập đoàn lớn trên thế giới đã phải đối mặt với hậu quả nghiêm trọng, bao gồm mất chức và ly hôn, sau khi bị phát hiện có quan hệ tình cảm với đồng nghiệp. Mới đây, CEO và Giám đốc Nhân sự của công ty công nghệ Astronomer đã bị bắt gặp thân mật tại một buổi hòa nhạc của Coldplay ở Boston, Mỹ. Đoạn clip về sự việc đã lan truyền nhanh chóng trên các nền tảng mạng xã hội, thu hút hàng triệu lượt xem và nhiều bình luận về chủ đề ngoại tình nơi công sở và vi phạm chuẩn mực nghề nghiệp.

Vụ việc này không phải là trường hợp đầu tiên các lãnh đạo cấp cao gặp khủng hoảng vì mối quan hệ cá nhân tại nơi làm việc. Trước đó, đã có nhiều CEO và doanh nhân mất vị trí và uy tín vì bê bối tương tự. Một trong những trường hợp đáng chú ý là Brian Krzanich, cựu CEO của Intel, người đã từ chức vào tháng 6/2018 sau khi bị phát hiện có mối quan hệ tình cảm với một nhân viên cấp dưới. Mặc dù mối quan hệ đã kết thúc vào thời điểm điều tra, nhưng nó vẫn vi phạm chính sách của Intel về việc không có quan hệ tình cảm giữa các nhà quản lý và cấp dưới.

Tương tự, vào năm 2024, tỷ phú công nghệ Richard White, CEO của tập đoàn phần mềm logistics WiseTech Global, đã bị cáo buộc có quan hệ không minh bạch với một nữ nhân viên. Điều tra nội bộ đã phát hiện ra rằng nhân viên này đã được hưởng nhiều đặc quyền không qua quy trình minh bạch, dẫn đến sự phẫn nộ của cổ đông và sự từ chức của nhiều lãnh đạo cấp cao.

Năm 2005, Harry Stonecipher, Chủ tịch kiêm CEO của Boeing, đã buộc phải từ chức sau khi bị phát hiện có quan hệ tình cảm với một nữ giám đốc cấp dưới. Sự việc này đã dẫn đến việc vợ ông đệ đơn ly hôn sau 50 năm chung sống.

Gần đây, CEO của chuỗi bán lẻ Kohl’s, Ashley Buchanan, đã bị sa thải sau khi bị phát hiện có quan hệ tình cảm ngoài luồng với một cựu lãnh đạo cấp cao của Walmart. Ông cũng bị cáo buộc giúp sắp xếp để Kohl’s phân phối sản phẩm từ công ty do người phụ nữ này điều hành.

Những trường hợp này cho thấy rằng việc duy trì mối quan hệ tình cảm với đồng nghiệp có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho các lãnh đạo cấp cao. Do đó, việc cập nhật kiến thức và hiểu biết về các xu hướng kinh tế và quản lý trên thế giới là rất quan trọng để giúp các doanh nghiệp và lãnh đạo tránh những sai lầm tương tự. Bằng cách học hỏi từ những kinh nghiệm thực tế, các doanh nghiệp có thể xây dựng một môi trường làm việc chuyên nghiệp và đạo đức, đồng thời giảm thiểu rủi ro về mặt danh tiếng và pháp lý. Hơn nữa, các nhà lãnh đạo cần nhận thức rõ về tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy định và chính sách của công ty, cũng như duy trì sự minh bạch và liêm chính trong mọi hoạt động.

Trong bối cảnh ngày càng nhiều vụ bê bối liên quan đến quan hệ tình cảm tại nơi làm việc, các doanh nghiệp cần đặt ra những quy định và hướng dẫn rõ ràng về vấn đề này. Điều này không chỉ giúp bảo vệ danh tiếng của công ty mà còn tạo ra một môi trường làm việc an toàn và tôn trọng cho tất cả nhân viên. Việc thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo và nâng cao nhận thức về đạo đức nghề nghiệp cũng là một phần quan trọng trong việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp tích cực.

Ủy ban châu Âu (EC) dự báo đến năm 2050, số người trong độ tuổi lao động tại châu Âu sẽ giảm 20%, còn 207 triệu người. Tình trạng thiếu lao động trầm trọng, đặc biệt ở các vị trí đòi hỏi kỹ năng cao, đang trở thành thách thức lớn cho khu vực này. Sự thay đổi nhân khẩu học và xu hướng giới trẻ tránh các công việc tại nhà máy được xem là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.

Thống kê cho thấy có tới 63% các công ty nhỏ tại châu Âu đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nhân viên. Đức, với tư cách là cường quốc công nghiệp hàng đầu thế giới, cũng không ngoại lệ. Nước này đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt trầm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao. Dự kiến vào năm 2025, nhu cầu lao động trong nhiều lĩnh vực sẽ ngày càng bức thiết, tạo ra khoảng trống lớn trên thị trường lao động.

Nền kinh tế Đức được biết đến với tỷ lệ thất nghiệp thấp, nhưng vẫn đang thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực ở nhiều lĩnh vực. Điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của các chương trình du học nghề tại Đức, một con đường lý tưởng để đáp ứng nhu cầu lao động quốc tế. Các ngành nghề đang thiếu lao động tại Đức bao gồm: ngành y tế, với nhu cầu về bác sĩ, y tá, điều dưỡng viên và các chuyên gia y tế khác; ngành dịch vụ, du lịch, khách sạn, nhà hàng và chăm sóc người già; ngành bán hàng, quản lý khách sạn, đầu bếp và nhân viên chăm sóc sức khỏe tại các cơ sở y tế tư nhân.

Các ngành nghề thủ công truyền thống của Đức như thợ cơ khí, thợ điện, thợ xây dựng vẫn luôn được coi trọng và cần nhiều lao động có tay nghề cao. Bộ Kinh tế Đức đã chỉ ra rằng thách thức nghiêm trọng nhất đối với nền kinh tế lớn nhất châu Âu là hạn chế tăng trưởng do thiếu hụt lực lượng lao động. Các ước tính chính thức cho thấy xã hội già hóa của Đức sẽ thiếu 7 triệu lao động lành nghề vào năm 2035.

Do đó, Chính phủ Đức đã đề xuất cung cấp các ưu đãi tài chính cho những người muốn làm việc lâu hơn và linh hoạt hơn khi về già. Đức cũng đã đưa ra một số luật để thu hút lao động nhập cư, như rút ngắn thời gian trở thành công dân Đức, đẩy nhanh thủ tục cấp thị thực và công nhận bằng cấp nước ngoài. Những nỗ lực này nhằm mục đích tăng cường nguồn nhân lực và giải quyết tình trạng thiếu lao động trầm trọng tại Đức.

Tình trạng thiếu lao động tại Đức và châu Âu đang trở thành vấn đề cấp thiết, đòi hỏi sự quan tâm và giải quyết hiệu quả. Với những nỗ lực từ Chính phủ Đức và các biện pháp cụ thể, hy vọng rằng tình trạng này sẽ được cải thiện và nền kinh tế sẽ phát triển bền vững trong tương lai.