Nhiều mặt hàng nông sản của Việt Nam, trong đó có thanh long, ớt, đậu bắp, đang đối mặt với khó khăn khi xuất khẩu sang Liên minh châu Âu (EU) do vướng mắc về thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Thông tư 12/2025/TT-BNNMT, có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, đã chuyển trách nhiệm cấp phép từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường sang Sở An toàn thực phẩm các địa phương. Tuy nhiên, đến nay, vẫn còn nhiều vướng mắc trong quá trình cấp phép này.

Các Sở An toàn thực phẩm tại các địa phương, trong đó có Sở An toàn thực phẩm TPHCM, cho biết chưa có đủ căn cứ pháp lý để cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho các sản phẩm nông sản xuất khẩu. Sự không rõ ràng trong quy định pháp luật đã gây ra tình trạng tê liệt trong việc xuất khẩu hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam. Từ đầu tháng 7 đến nay, nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt không xuất được sang EU vì thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm.

Các doanh nghiệp xuất khẩu đang gặp khó khăn do tình trạng trên. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam cho biết có khoảng 250 tấn hàng gia vị trị giá 2,4 triệu USD đang chờ cấp phép. Tại tỉnh Bình Thuận, hàng trăm tấn thanh long xuất khẩu đang bị hư hỏng do thời gian lưu kho quá lâu. Trách nhiệm cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu trước đây thuộc về Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuy nhiên, với quy định mới, trách nhiệm này được chuyển về cho địa phương quản lý.

Tuy nhiên, cơ quan chức năng tại địa phương chưa sẵn sàng để thực hiện nhiệm vụ mới này. Tại hội nghị tổ chức ngày 29-7 giữa Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) với các địa phương, vấn đề cấp phép vẫn chưa được giải quyết. Việc chậm cấp giấy chứng nhận không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến uy tín và thương hiệu của họ.

Câu chuyện này đặt ra yêu cầu về nguyên tắc ‘trong suốt về mặt kỹ thuật’ trong quản lý nhà nước. Các cơ quan chức năng cần đảm bảo rằng việc thay đổi trong hệ thống quản lý không ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp. Phân định trách nhiệm và sửa chữa văn bản là việc nội bộ của các đơn vị được Chính phủ giao nhiệm vụ và không nên để việc này kéo dài gây hậu quả cho doanh nghiệp.

Như vậy, để tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu, các cơ quan chức năng cần khẩn trương giải quyết vấn đề cấp phép. Việc cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cần được thực hiện một cách nhanh chóng và minh bạch để đảm bảo quyền lợi của các doanh nghiệp. Đồng thời, cần có các giải pháp để tránh tình trạng tương tự xảy ra trong tương lai, đảm bảo sự ổn định và phát triển của ngành xuất khẩu nông sản của Việt Nam.

Việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính đã và đang gây ra nhiều khó khăn cho doanh nghiệp trong việc ghi địa chỉ trên nhãn hàng hóa. Theo Nghị định 43/2017 về ghi nhãn hàng hóa, các thông tin trên nhãn bắt buộc phải bao gồm tên hàng hóa, tên và địa chỉ của tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm về hàng hóa và xuất xứ hàng hóa. Tuy nhiên, với việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính, địa chỉ đăng ký của nhiều doanh nghiệp đã thay đổi theo địa giới mới, trong khi giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh (GCNĐKKD) chưa kịp điều chỉnh.

Nhiều doanh nghiệp đang đứng trước khó khăn khi chưa được cấp đổi GCNĐKKD sau khi sáp nhập các đơn vị hành chính. Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM (FFA), cho biết ngành đang đối mặt với yêu cầu cấp bách khi sắp tới ngày 1-1-2026, tất cả bao bì thực phẩm lưu thông trên thị trường đều phải thể hiện đầy đủ thông tin về thành phần dinh dưỡng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc lựa chọn ghi địa chỉ cũ hay mới trên nhãn hàng hóa.

Cùng gặp khó khăn trên, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam, cho hay doanh nghiệp không rõ nên tiếp tục sử dụng địa chỉ theo GCNĐKKD hiện hành (chưa kịp điều chỉnh) hay phải áp dụng ngay địa chỉ theo đơn vị hành chính mới.

Để giải quyết vấn đề này, FFA kiến nghị Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM sớm ban hành văn bản hướng dẫn ghi nhãn trong giai đoạn chuyển tiếp, cho phép doanh nghiệp in ấn và sử dụng địa chỉ mới trên bao bì sản phẩm kể từ sau ngày 15-7-2025. Đồng thời, kiến nghị cho phép doanh nghiệp tiếp tục sử dụng bao bì in theo địa chỉ cũ trong một khoảng thời gian hợp lý sau khi được cấp GCNĐKKD mới để tránh lãng phí.

Hiệp hội Bia – Rượu – Nước giải khát Việt Nam cũng đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ, Văn phòng Chính phủ cho phép doanh nghiệp tiếp tục sử dụng thông tin địa chỉ như đã ghi trên GCNĐKKD hiện hành cho đến khi hoàn tất thủ tục điều chỉnh.

TS Huỳnh Thanh Điền, chuyên gia kinh tế, nhận định rằng việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã mới diễn ra chưa tới một tháng, nếu cùng một lúc hàng triệu người dân và doanh nghiệp phải thực hiện thay đổi giấy tờ thì không cơ quan công quyền nào có thể giải quyết nổi. Vì vậy, cần có ngay văn bản hướng dẫn hay quy định “chuyển tiếp” để doanh nghiệp có thể làm việc với đối tác nước ngoài và là điều rất quan trọng với cả người dân lẫn doanh nghiệp.

Ngoài ra, các doanh nghiệp còn gặp thêm rất nhiều bất cập liên quan đến việc cập nhật địa chỉ mới trên các chứng nhận quốc tế như USDA, HALAL, FSSC, BRC… Các tổ chức chứng nhận quốc tế này yêu cầu bắt buộc phải có văn bản xác nhận chính thức từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam để công nhận địa chỉ mới.