Việt Nam đang là một trong những quốc gia có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydrogen xanh. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển năng lượng tái tạo, hành lang pháp lý cho lĩnh vực này vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua.

Với điện mặt trời, Việt Nam có tiềm năng lên đến 963.000 MW, nhờ số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Ngân hàng Thế giới cũng đã đưa ra những đánh giá tích cực về tiềm năng năng lượng tái tạo tại Việt Nam.

Tuy nhiên, các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo hiện nay đang phân tán ở nhiều luật, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành. Các rào cản khác bao gồm cơ chế đấu thầu, giá điện, hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và hay thay đổi, khiến rủi ro tài chính tăng cao. Hệ thống truyền tải chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo.

Nhìn ra thế giới, các quốc gia như Đức, Trung Quốc, Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo nên bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch năng lượng. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường, mà còn là lời cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp.

Các chuyên gia cho rằng, cần phải tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo, vừa bảo đảm nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch, vừa thúc đẩy cạnh tranh minh bạch, chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần đưa ra quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng.

TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam nhận định, việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội cũng cho rằng, việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập, chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không những giải quyết bài toán chính sách mà còn là hiện thực hoá quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu.

Nhà máy điện gió Hải Anh, do Công ty cổ phần Phong điện Hải Anh – Quảng Trị làm chủ đầu tư, hiện đang bước vào giai đoạn hoàn thiện cuối cùng để chuẩn bị vận hành thương mại vào ngày 20/8/2025. Dự án được xây dựng trên địa bàn các xã Hướng Phùng và Lao Bảo, có tổng công suất 40 MW, thuộc công trình năng lượng nhóm B cấp II, với tổng mức đầu tư sau thuế khoảng 1.500 tỷ đồng.

Dự án này đã trải qua nhiều khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, điều kiện thời tiết khắc nghiệt cùng những vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng kéo dài. Tuy nhiên, với nỗ lực của chủ đầu tư cùng sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, đến nay toàn bộ 100% diện tích đất phục vụ dự án đã được giải phóng, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình xây dựng và lắp đặt các hạng mục chính.

Hiện tại, các hạng mục kỹ thuật quan trọng của Nhà máy điện gió Hải Anh đã cơ bản hoàn thiện. Hệ thống tuabin gió với 8/8 trụ tuabin (mỗi tuabin công suất 5.0 MW) đã được lắp đặt xong. Hệ thống truyền tải điện cũng đã được đầu tư đồng bộ và hiện đại, gồm 4 tuyến cáp ngầm 22kV nối từ các tuabin gió đến 4 ngăn xuất tuyến tại Trạm biến áp 22/110kV của nhà máy; đường dây đấu nối 110kV dài hơn 3,38 km kết nối trạm 110kV của nhà máy với Trạm biến áp 110kV Lao Bảo.

Hệ thống điều khiển, đo lường, bảo vệ như SCADA, viễn thông, thông tin liên lạc, hệ thống điện tự dùng, khu quản lý vận hành… cũng đã được đầu tư hoàn chỉnh. Tất cả các hạng mục này hiện đang bước vào giai đoạn chạy thử nghiệm và kiểm định kỹ thuật theo quy định để chuẩn bị cho việc nghiệm thu đưa vào vận hành chính thức.

Dự kiến lễ khánh thành Nhà máy điện gió Hải Anh sẽ được tổ chức vào ngày 19/8/2025, chào mừng 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hiện nay, chủ đầu tư đang tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng để hoàn tất hồ sơ công nhận vận hành thương mại (COD), đồng thời xây dựng kịch bản tổ chức lễ khánh thành.

Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị Hoàng Nam đánh giá cao nỗ lực của chủ đầu tư trong việc vượt qua nhiều khó khăn để đẩy nhanh tiến độ và hoàn thiện dự án theo đúng kế hoạch. Ông cũng yêu cầu chủ đầu tư tiếp tục rà soát lại toàn bộ các hạng mục còn lại, khẩn trương hoàn tất các thủ tục liên quan đến hoàn thổ, phục hồi môi trường, đảm bảo an toàn lao động và phòng chống cháy nổ trong quá trình đưa dự án vào vận hành.

Việc hoàn thành và đưa vào vận hành Nhà máy điện gió Hải Anh sẽ góp phần quan trọng trong việc hiện thực hóa chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Quảng Trị, đồng thời khẳng định vai trò của tỉnh trong lộ trình chuyển đổi năng lượng quốc gia, hướng tới phát triển bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu. Dự án cũng sẽ tạo nguồn cung điện năng ổn định, tạo thêm nhiều việc làm tại chỗ, góp phần phát triển kinh tế địa phương, tăng thu ngân sách, thúc đẩy các ngành dịch vụ liên quan.