Thương mại điện tử (TMĐT) đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong sự phát triển của kinh tế số tại Việt Nam. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực này cũng đặt ra nhiều thách thức về mặt pháp lý và quản lý. Dữ liệu từ Metric.vn cho thấy, trong quý I năm 2025, tổng giá trị giao dịch trên bốn sàn TMĐT hàng đầu tại Việt Nam đã đạt khoảng 101.400 tỷ đồng, tăng hơn 42% so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng này không chỉ phản ánh sự dịch chuyển mạnh mẽ sang môi trường số mà còn cho thấy nhu cầu tiêu dùng trực tuyến đang gia tăng mạnh mẽ.
Thế nhưng, đằng sau sự sôi động của thị trường TMĐT là những lỗ hổng pháp lý và sự lỏng lẻo trong kiểm soát hàng hóa. Hiện nay, khung pháp lý chưa đủ bao quát để quản lý đầy đủ các mô hình TMĐT đa dạng, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát hàng giả, các vấn đề vi phạm sở hữu trí tuệ, thất thu thuế và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Việc thiếu một hành lang pháp lý rõ ràng và đầy đủ đã gây ra nhiều khó khăn cho cả người bán hàng online và người tiêu dùng khi thực hiện giao dịch trên các sàn TMĐT.
Người bán hàng online đang phải đối mặt với nhiều rủi ro như khách hàng “bom hàng” hoặc bị đối thủ cạnh tranh chơi xấu, trong khi người tiêu dùng thường gặp phải vấn đề về chất lượng hàng hóa và khó khăn trong việc khiếu nại. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của các nền tảng TMĐT mà còn làm giảm niềm tin của người tiêu dùng vào môi trường số.
Lawyer Trịnh Hữu Đức, thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội, nhận định rằng pháp luật không chỉ nhằm mục đích siết chặt quản lý mà còn để tháo gỡ các rào cản, thúc đẩy TMĐT phát triển một cách có trách nhiệm, minh bạch và bền vững. Dự thảo Luật TMĐT năm 2025 sẽ tập trung vào việc thiết lập cơ chế buộc các nền tảng và sàn giao dịch phải minh bạch thuật toán và tiêu chí hiển thị sản phẩm, nhằm tránh tình trạng “thao túng” thị trường.
Để giải quyết những thách thức trong quản lý và phát triển TMĐT, sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan là điều kiện tiên quyết. Các nền tảng TMĐT cần chủ động trong việc minh bạch thông tin, đảm bảo trách nhiệm kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, nâng cao chất lượng dịch vụ và giải quyết hiệu quả các khiếu nại của người tiêu dùng.
Công nghệ sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các thách thức về quản lý hàng hóa và bảo vệ người tiêu dùng. Các giải pháp như trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ blockchain và hệ thống đánh giá uy tín người bán có thể được áp dụng để giúp truy xuất nguồn gốc hàng hóa và đảm bảo tính minh bạch trong giao dịch.
Đồng thời, việc truyền thông và giáo dục người tiêu dùng cũng cần được tăng cường để nâng cao nhận thức về rủi ro cũng như quyền lợi của họ trong môi trường số. Từ đó, người tiêu dùng có thể tham gia vào thị trường TMĐT một cách thông minh và an toàn hơn.
Các doanh nghiệp TMĐT cũng bày tỏ mong muốn Nhà nước hỗ trợ và hướng dẫn rõ ràng trong các vấn đề như đăng ký kinh doanh, kê khai thuế, và minh bạch thông tin. Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng, hỗ trợ các đơn vị hoạt động uy tín có thể cạnh tranh lành mạnh với các mô hình bán hàng chộp giật và lợi dụng kẽ hở luật pháp.
TMĐT vẫn được đánh giá là một động lực lớn của kinh tế số Việt Nam. Tuy nhiên, để “chợ ảo” thực sự an toàn và phát triển bền vững, cần sự tham gia và phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, các nền tảng TMĐT, doanh nghiệp, và người tiêu dùng. Mỗi lỗ hổng trong quản lý cần được nhanh chóng lấp đầy để TMĐT Việt Nam tiếp tục phát triển và bứt phá, đồng thời bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên tham gia.
