Phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành những chủ thể nghiên cứu mạnh là một mục tiêu quan trọng được nhấn mạnh trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Để đạt được mục tiêu này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần tập trung vào nâng cao chất lượng, chiều sâu, cũng như tăng cường liên kết và tính khả thi của các đề tài nghiên cứu. Một yếu tố quan trọng khác là phát triển mô hình hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và địa phương, nhằm tạo ra một chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu cơ bản đến thương mại hóa.
Theo đánh giá của các chuyên gia, một trong những khó khăn lớn mà các viện nghiên cứu và trường đại học đang đối mặt là vấn đề tài chính. Trong bối cảnh ngân sách cho khoa học còn hạn chế, việc tập trung nguồn lực cho các nghiên cứu ứng dụng có tính liên ngành và đa giai đoạn đang là một thách thức lớn. Nhiều nghiên cứu hiện nay chỉ dừng lại ở việc công bố bài báo quốc tế, báo cáo hội nghị, hoặc tham gia các cuộc thi khoa học, mà không thể tiến đến giai đoạn chuyển giao công nghệ hoặc sản xuất thử nghiệm. Điều này cho thấy cần có những cơ chế tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn để khuyến khích các hoạt động nghiên cứu và phát triển.
Các chuyên gia đề xuất rằng, các viện nghiên cứu và trường đại học cần có cơ chế tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn, chẳng hạn như có quỹ hỗ trợ riêng cho các giai đoạn chuyển tiếp từ kết quả nghiên cứu đến sản phẩm thử nghiệm, từ phòng thí nghiệm đến quy mô sản xuất. Những sản phẩm nghiên cứu có tiềm năng ứng dụng cao nên được ươm tạo trong các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, nơi tập hợp các nhà khoa học, nhà đầu tư và chuyên gia thị trường. Điều này sẽ giúp tăng cường khả năng thương mại hóa các kết quả nghiên cứu và tạo ra giá trị kinh tế thực tế.
Bên cạnh hỗ trợ tài chính, việc xây dựng cơ chế rõ ràng để tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ đội ngũ nghiên cứu khoa học cũng là yếu tố quan trọng. Đặc biệt, cần có chính sách thu hút và hỗ trợ các nhà khoa học trẻ, giúp họ yên tâm cống hiến và phát triển sự nghiệp trong nước. Hệ sinh thái kết nối ba nhà: nhà nước – nhà khoa học – doanh nghiệp cần được thiết lập và củng cố, tạo điều kiện để các sản phẩm nghiên cứu được đưa vào thực tiễn một cách hiệu quả, đóng góp trực tiếp cho phát triển kinh tế – xã hội.
Với định hướng rõ ràng từ Nghị quyết 57, cùng với sự quan tâm và đầu tư đúng mức của Nhà nước, cũng như sự vào cuộc đồng bộ của các bên liên quan, nền khoa học công nghệ Việt Nam có tiềm năng phát triển mạnh mẽ. Từng bước hình thành hệ sinh thái nghiên cứu, ứng dụng, thương mại hóa bền vững, trong đó các viện nghiên cứu và trường đại học sẽ giữ vai trò nòng cốt, là chìa khóa để đạt được mục tiêu phát triển khoa học công nghệ và thúc đẩy kinh tế – xã hội Việt Nam.
