Chuyển đổi số trong tầm tay: Hộ kinh doanh thích nghi nhanh hơn kỳ vọng
Sau hơn một tháng triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, ngành thuế đã ghi nhận kết quả vượt kỳ vọng. Sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành vi tuân thủ của hộ kinh doanh cho thấy việc áp dụng hóa đơn điện tử không chỉ giúp ghi nhận doanh thu đầy đủ và minh bạch mà còn tạo nền tảng để hộ kinh doanh tiếp cận công nghệ, thay đổi hành vi và từng bước chuyển đổi mô hình hoạt động.
Tính đến hết tháng 6/2025, cả nước có 47.078 hộ kinh doanh đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử, đạt 125,3% so với mục tiêu. Từ khi triển khai đến hết tháng 6/2025, có 238.942 cơ sở kinh doanh đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Riêng 6 tháng đầu năm 2025, đã có 145.929 cơ sở kinh doanh đăng ký sử dụng, trong đó có 45.247 hộ kinh doanh theo phương pháp khoán có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên đã áp dụng, cơ bản hoàn thành theo quy định tại nghị định 70/2025/NĐ-CP.
Ông Mai Xuân Thành, Cục trưởng Cục Thuế, đánh giá: “Kết quả thực tế triển khai đã khả quan hơn mọi kịch bản dự báo. Việc áp dụng hóa đơn điện tử không chỉ ghi nhận doanh thu đầy đủ, minh bạch mà còn tạo nền tảng để hộ kinh doanh tiếp cận công nghệ, thay đổi hành vi và từng bước chuyển đổi mô hình hoạt động”.
Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, cũng cho rằng việc triển khai hóa đơn điện tử từ máy tính tiền đã giúp các hộ kinh doanh bước đầu làm quen với quy trình số hóa, tiết kiệm thời gian, hạn chế rủi ro trong quản lý thuế và tăng tính chủ động trong hoạt động kinh doanh hằng ngày.
Nhìn nhận sâu hơn dưới góc độ chiến lược và hệ thống, ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, cho rằng việc hộ kinh doanh đăng ký và sử dụng hóa đơn điện tử vượt 25,3% so với chỉ tiêu đề ra, không chỉ là một con số vượt kỳ vọng, mà là minh chứng rõ ràng cho sự chuyển mình mạnh mẽ trong tiến trình chuyển đổi số ngành thuế.
“Trong dài hạn, nền tảng dữ liệu từ hóa đơn điện tử sẽ giúp Nhà nước thiết kế chính sách tài khóa vi mô hóa, hỗ trợ đúng đối tượng, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận tín dụng, ngân hàng và các dịch vụ tài chính cho hộ kinh doanh – từng bước đưa họ trở thành những chủ thể kinh tế chính quy, hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế số toàn diện và bền vững” – ông Huy phân tích.
Hộ kinh doanh sẵn sàng tiếp cận phương thức mới
Chị Nguyễn Thị Hồng, chủ một cửa hàng kinh doanh quần áo tại Tây Hồ, Hà Nội, chia sẻ: “Lúc đầu tôi cũng lo lắng vì không quen thao tác máy tính tiền, cũng sợ bị cơ quan thuế kiểm tra nhiều hơn. Nhưng sau khi được cán bộ thuế hướng dẫn tận nơi, tôi thấy phần mềm khá dễ dùng. Bây giờ ghi nhận doanh thu cũng minh bạch, cuối ngày xem lại không sợ nhầm”.
Ông Trần Văn Hưng, chủ một cửa hàng giày dép tại Cầu Giấy, Hà Nội, cũng bày tỏ sự thoải mái khi sử dụng hóa đơn điện tử: “Tôi tưởng sẽ phải mua máy móc đắt đỏ, phần mềm khó dùng. Nhưng thực tế, khi được hỗ trợ cài đặt, tôi thấy cũng không quá khó. Hơn nữa, cũng không cần nộp giấy tờ như trước”.
Thực tế, nhiều hộ kinh doanh ban đầu có lo ngại về việc sử dụng hóa đơn điện tử sẽ làm lộ doanh thu cao hơn mức khoán trước đây và bị truy thu thuế. Tuy nhiên, ông Nguyễn Tiến Minh, Phó Trưởng Thuế TP Hà Nội, khẳng định: “Ngành thuế không thực hiện việc truy thu đối với các chênh lệch doanh thu phát sinh do thay đổi phương thức ghi nhận. Đối với hộ kinh doanh khoán, nếu doanh thu tăng trên 50%, họ chỉ cần thông báo để điều chỉnh mức khoán cho phần thời gian còn lại của năm”.
Đồng thời, để kiểm soát rủi ro và đảm bảo công bằng, ngành thuế đang phối hợp với các nền tảng trung gian thanh toán, vận chuyển để đối soát dữ liệu, thực hiện quản lý theo cơ sở thông tin thay vì cảm tính.
Ngành thuế chuyển động sát nhu cầu thực tế
Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, cho biết ngành thuế đang nghiên cứu giải pháp kê khai đơn giản qua điện thoại thông minh hoặc thiết bị di động cá nhân, với mục tiêu giúp ngay cả những người không am hiểu công nghệ cũng có thể thao tác dễ dàng.
“Điều quan trọng là các bước phải sát với nhu cầu thực tế, dễ hiểu, dễ làm, không gây áp lực tâm lý hay thủ tục không cần thiết” – ông Sơn nhấn mạnh.
Kết quả khảo sát do VCCI thực hiện với gần 1.400 hộ được công bố ngày 10/7 cho thấy: 73% hộ cho biết thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ; 53% lo ngại thủ tục rườm rà; 49% gặp khó khăn trong thay đổi thói quen; 37% thiếu thời gian và chi phí đầu tư thiết bị; 51% chưa từng được cơ quan thuế hướng dẫn cụ thể.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng ban Pháp chế VCCI, cần nhìn nhận đây là giai đoạn chuyển đổi quan trọng và không tránh khỏi va vấp.
“Việc thiếu kiến thức công nghệ, tâm lý e ngại hay không nắm rõ chính sách là điều dễ hiểu với nhóm hộ kinh doanh nhỏ, hoạt động lâu năm theo lối quen. Điều cần thiết là có giải pháp thiết thực, phân nhóm hỗ trợ rõ ràng” – ông Tuấn nói.
Từ kết quả khảo sát và nghiên cứu, nhóm chuyên gia VCCI kiến nghị không hồi tố truy thu, xử phạt, tịch thu đối với giai đoạn trước khi hộ áp dụng hóa đơn điện tử. Đồng thời bổ sung quy định phù hợp hơn về kế toán, hóa đơn, chứng từ cho nhóm hộ nhỏ.
